اثرات خیانت در بیت‌المال از نگاه امام علی (ع)
خیانت در بیت‌المال یکی از بزرگ‌ترین گناهان اجتماعی است که علاوه بر عواقب اخروی، پیامدهای دنیوی شدیدی نیز به همراه دارد. امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، آثار این خیانت را به‌طور دقیق بیان کرده‌اند. در این مقاله به بررسی برخی از مهم‌ترین پیامدهای خیانت در بیت‌المال از دیدگاه حضرت علی (ع) می‌پردازیم.
۱. رسوایی در دنیا
امام علی (ع) در نامه ۲۶ نهج‌البلاغه، خیانت به بیت‌المال را برابر با خیانت به امت اسلامی دانسته و فرموده‌اند:
> “همانا بزرگ‌ترین خیانت، خیانت به ملت و رسواترین دغلکاری، دغلبازی با امامان است.”
ایشان تأکید دارند که خیانت به اموال عمومی، نه‌تنها شخص را در قیامت خوار و رسوا می‌کند، بلکه در دنیا نیز باعث بی‌آبرویی و تحقیر فرد خواهد شد (نهج‌البلاغه، نامه ۲۶).
۲. ذلت در پیشگاه الهی و پستی در آخرت
در خطبه ۱۲۶ نهج‌البلاغه، امام علی (ع) بیان می‌کنند که حتی اگر بیت‌المال متعلق به خودشان بود، آن را به‌صورت عادلانه بین مردم تقسیم می‌کردند، چه رسد به اینکه این اموال، حق همه مردم است. ایشان هشدار می‌دهند:
> “بخشیدن مال به آنان که استحقاق ندارند، زیاده‌روی و اسراف است، هرچند ممکن است در دنیا ارزش دهنده را بالا ببرد، اما در آخرت او را پست خواهد کرد.”
بر این اساس، فرد خائن نه‌تنها در دنیا بلکه در آخرت نیز دچار خواری و عذاب الهی خواهد شد (شرح نهج‌البلاغه، ج ۱، ص ۲۶۹-۲۷۰).
۳. بی‌اعتمادی عمومی
یکی از پیامدهای مهم خیانت در بیت‌المال، از بین رفتن اعتماد عمومی است. امام علی (ع) در نامه‌ای خطاب به منذر بن جارود، که به بیت‌المال خیانت کرده بود، او را به‌شدت توبیخ کرده و می‌نویسند:
> “اگر آنچه به من گزارش رسیده درست باشد، شتر خانه‌ات و بند کفش تو از تو باارزش‌تر است!”
ایشان تأکید دارند که فرد خائن، نه لیاقت مسئولیت دارد و نه می‌تواند حافظ بیت‌المال باشد. خیانت به اموال عمومی، باعث می‌شود که دیگران نیز نسبت به حاکمان و مدیران بی‌اعتماد شوند، که این مسأله می‌تواند ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به جامعه وارد کند (نهج‌البلاغه، نامه ۲۶).
۴. بی‌بهره شدن در دنیا
در نامه ۲۰ نهج‌البلاغه، امام علی (ع) خطاب به زیاد بن ابیه، جانشین عبدالله بن عباس والی بصره، به‌شدت او را از خیانت به بیت‌المال برحذر داشته و هشدار می‌دهند:
> “اگر به من گزارش شود که در بیت‌المال خیانت کردی، کم یا زیاد، چنان بر تو سخت گیرم که کم‌بهره شوی، در هزینه عیالت درمانی، خوار و سرگردان گردی.”
این سخن نشان می‌دهد که خیانتکاران، نه‌تنها در آخرت بلکه در همین دنیا نیز به بلا و محرومیت دچار خواهند شد (نهج‌البلاغه، نامه ۲۰).
نتیجه‌گیری
از دیدگاه امام علی (ع)، خیانت در بیت‌المال گناهی بزرگ است که نه‌تنها در قیامت سبب عذاب و خواری می‌شود، بلکه در دنیا نیز آثار زیانباری مانند رسوایی، ذلت، بی‌اعتمادی عمومی و محرومیت را به دنبال دارد. سخنان ایشان در نهج‌البلاغه، نشان‌دهنده اهمیت امانت‌داری و لزوم حفظ اموال عمومی برای سلامت جامعه است.
منابع
1. نهج‌البلاغه، نامه ۲۶ و ۲۰، خطبه ۱۲۶
2. شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی‌الحدید، ج ۱، ص ۲۶۹-۲۷۰
3. ماهنامه آفاق علوم انسانی، سال هشتم، شماره ۸۸، مرداد ۱۴۰۳، جلد اول، ص ۳۳۱
4. پایگاه نورمگز: www.noormags.ir
نکته هشتم این است که به او یاد دهید تک عاملی به موضوع نگاه کند، یعنی یک اتفاق می‌افتد و بگوید فقط علتش این است یا نه، سیستمی، چند عامل باعث شده تا این اتفاق انجام شود. اگر دقت کرده باشید، . ذهن شما وقتی ساختار گرفت در این ۸ عرصه‌ای که بیان شد، به راحتی با موضوعی مواجه شود، می‌تواند خوب برخورد کند. مثلاً به نوجوان می‌گوییم، ماشین پشت سریع بوق زد، اکنون این ۸ عنصر را یک دفعه با همدیگر در نظر بگیرید چه کار باید کند، در کنار همدیگر بنشینید، شاید در ذهنش باشد، تمرین کند، دیگر کم کم مثل آن رانندگی می‌شود که روزهای اول دنبال دنده و دنبال فرمون و دنبال کلاچ و اینا می‌گشت، اما بعد از اینکه تمرین کرد، اکنون دیگر در یک هزارم ثانیه هم فرمون را می‌پیچاند، هم کلاچ را می‌گیرد، عوض می‌کند، بدون اینکه اصلاً نگاهش به این‌ها چه باشد. پس ناب‌ترین مقامی که می‌توانیم عرض کنیم که ما به معتکف بدهیم، همین است که چگونه در یک صدم ثانیه پیرامون یک موضوعی عرض کنیم یا نه، گفت که کم آوردی تو اینجا، به او یاد دهید که طرف گفت کم آوردی، در یک صدم ثانیه من کم آوردم، نه تنها در این موضوع کم آوردم، در ابعاد زندگی دیگرم کم می‌آورم، اصلاً آدم‌ها خیلی وقت‌ها کم می‌آورند، فقط من کم نمی‌آورم، تو هم یک جایی کم آوردی، همه کم می‌آورند. به او یاد دهید چگونه اصلاً موضوع را عرض کنیم، تغییر دهیم، موج سواری کنیم. 